Ngā Arotakenga: Toru reo Māori pukapuka


He arotakenga pukapuka ēnei, mō ngā pukapuka pikitia hou, nā Lady Kataraina Pōkai. He aha ō mātou whakaaro? Me pānui koutou i ēnei pukapuka!

These reviews will be available in reo Pākehā/English tomorrow. The Dream Factory, Rere Atu Taku Poi! | Let My Poi Fly!, and Te Pīkari Pipi have all been shortlisted in the 2024 NZCYA Book Awards! Read our summary of all the award finalists here.

Te Wheketere Moemoeā, nā Steph Matuku, ko ngā pikitia nā Zak Ātea (Huia)

Ka taka mai te pō, ka rere te pūkohu tūmatarau i te wheketere moemoeā, horapa ki te tāone.He pūkohu e akiaki nei i te iwi kāinga kia rekareka ai ō rātau moemoeā nō rātau e moe ana i te pōKa moemoeā rātau mō ngā keke putiputi, ngā waka rere, ngā ponaturi me ngā pihitahi Ao ake te rā, ka whakatinanahia ō rātau moemoeā!  Heoi, i tētahi pō, ka rere mai te kererū i te wini o te wheketere, ka maunu mai he kura, ka kawea e te hau, mea rawa ake, ka raru te mihini, ā ka rerekē te āhua o te moemoeā. 

Pānuitia te pukapuka kia mōhio ai koe he aha te mahi ki tua!

Ahakoa te āhua o te uhi me tana hāngai ki ngā tamariki kei ngā kura takawaenga/kura tuarua anō hoki, he ātaahua tonu ngā pikitia, muramura tonu ana ngā tini tae, me he taera peita nō ngā tau ō mua.

He rawe te ako i ngā kupu hou hei kai mā taku kete, ko ngā kupu pēnei i te pihitahi me te ponaturi

I tētahi rangi, ka rere mai te kererū i te wini o te wheketere. Ka maunu mai he kura, ka kawea e te hau.

I ētahi wā, ka epa atu ētahi pātai ki taku tamāhine e waru ōna tau ko Mihiata, kia mōhio au kei hea ōna whakaaro e rere ana. He rautaki pai kia arohia tonutia ia ki te pūrākau, ā, kia whakaoreore hoki i ētahi whakaaro anō.

Nō muri i te hekenga iho o te raukura i te wheketere moemoeā me te rerenga o te pūkohu mangumangu ki te taone, ka pātai atu au ki a ia… “Ka aha ināianei, ki ōu whakaaro?”

Ka mea mai ia—“tērā pea ko ngā kererū kau noa kei ngā moemoeā o te marea?”

“I te wā i oho ai rātau, i pōuri te iwi katoa. I pāpōuri hoki au nā te mea kāore rātau i moemoeā”.

Hei te otinga ake, ahakoa kāore he kiripuaki matua kei roto i te pukapuka, he ātaahua tonu. He māmā te aro atu i te roanga o te pukapuka, ka mutu, me tūwhera te hinengaro, me waewae kai kapua te āhua o ō whakaaro. He ngāwari te whai i te ia o te kōrero, he pārekareka ki a au te pānui ā-waha ki a Mihiata.

Te Wheketere Moemoeā

Nā Steph Matuku

Ko ngā pikitia nā Zak Ātea

Huia Publishers

RRP: $22.00

Hokona ināianei


Rere Atu Taku Poi! Let My Poi Fly!, nā Tangaroa Paul, nā Rebecca Gibbs ngā pikitia (Oratia)

He pai ki a au te kite atu i te whakapākehātanga o ngā kupu ki te remu o ngā whārangi. I rere pai tā māua pānui, kāore i mate kia kaha hokihoki ki te tuarā o te pukapuka. Hari koa te ngākau ki te reoruatanga o te pukapuka me ngā wāhi i tīpakona ai ki ia whārangi hei wāhi mō ngā kōrero Māori, kātahi ka whai atu ko ngā kōrero Pākehā. 

Kei runga noa atu ngā kōrero mō tēnei mea te kanorau tae rā anō ki ngā uri nō mea wāhi, nō mea ahurea, kua tōia mai ki te pūrākau nei. Ehara ko ngā tamariki Māori anake ka kitea i roto i te pukapuka, engari, ka kitea ko ngā tamariki he kiritea, he tamaiti e mau mōhiti ana me tētahi kua mau ki te tūru wīra, kia pai mai hoki!

Ruarua noa iho ngā pukapuka kua pānuitia e au e heipū ake ki tētahi kaupapa pēnei i te whakahāweatanga, inarā, ki te reanga o ngā tamariki, me te aha, e whakapae ana au, me nui kē ake te tāngia mai o ngā pukapuka e rite nei ki tēnei. 

E rongo nei au i te kaingākau o te kaituhi me ngā wheako nōna e tipu mai ana, ko te kapa haka tāna kai, ao noa, pō noa. I te pērā hoki tōku pūhoutanga, he rite tonu taku haere ki ngā haratau kapa haka a taku matua kēkē, ka mutu, he rite tonu taku mātakitaki i ō mātou karawa mā te pouaka whakaata e tū ana ki ngā whakataetae kapa haka te Aotearoa Traditional Māori Performing Arts Festival (ATMPAF). E mihi nui ana ki a ia me aua wheako ōna.

šT

Kei te rongo au i ngā kupu akiaki e whakatenatena nei i te kaipānui, i ngā tamariki rānei, kia pakari te tū, kia māia te tū, ahakoa te aha. Ki a au nei, ko te kōrero nui i konei ki te hunga e manawa pā ana ki te kaupapa o tēnei pukapuka – Mā te mārama, ka mōhio, mā te mōhio ka mātau, mā te mātau ka ora!

Kua kitea ngā āhuatanga wetereo/hapa ā-tuhi moroiti pea hei whakaarotanga mā tētahi.  Hei tauira; Āta/ātā kotahi anake te tohutō, Pouaka/Pouka kua ngaro te reta i te kupu.

Kātahi rā te pukapuka ātaahua ko tēnei.

Mīharo ana ngā mahi a te tangata nānā nei ngā pikitia i tā. Kua tāngia ngā pikitia i runga i te wairua Māori, ā, kei te kitea e ngā tamariki Māori ko rātau anō tēnei kei roto i te pukapuka. Rerehua ake nei ngā tae maha kua whakamahia, waihoki, he pīwari hoki te uhi hei whakapoapoa i ngā tamariki. E whakamānawa atu nei au ki te whakaaro kia whakauru atu ngā kupu ki ngā mahi kapa haka ki runga i ngā pepa hāpiapia i te pukapuka.

Kia hoki noa ake ki tāku i kī ai, me nui kē ake ngā pūrākau pēnei hei akiaki i ā tātau tamariki kia whāia te iti kahurangi ki te tūohu koe me he maunga teitei. Hei aha atu mā wai ngā kupu tāwai, ngā kōrero hahani, heoi, wetekina ngā here kia wātea, tukuna tō momo kia rere, kia ngākau aroha ki te tangata ahakoa ko wai.

Rere Atu Taku Poi! | Let My Poi Fly!

Nā Tangaroa Paul

Nā Rebecca Gibbs ngā pikitia

Oratia

RRP: $22.99

Hokona ināianei


Te Pīkari Pipi, nā Angie Belcher i tuhi, nā Lily Uivel i tā ngā pikitia, nā Pānia Papa i whakamāori (Scholastic)

Tuatahi ake, me pēhea e kore ai e mihi ki te kaiwhakamāori, ki tōna pūnenga, ki ōna pūkenga rau ki te whakairo i te kupu e māori ai te whakaaro, e māori ai te wairua, e māori ai te rere o ngā kōrero o te pukapuka i tōna timatanga tae noa ki tōna mutunga. i rekareka ai te ngākau ki te kai i ngā kai kua hora o roto i te pukapuka nei.  Nā reira, Whaea Pānia, Ihumanea o te ao reo Māori—e rere nei ngā whakamiha o te ngākau. 

Nā māua ko taku tamāhine ko Mihiata te pukapuka nei i pānui. I te mutunga iho, ka ui atu au te pātai “Pēhea ōu whakaaro ki te pakiwaitara nei, e kō?”, hai tāna, “he akoranga hou tēnei mōku, kāore au i mōhio, he kanikani e taea ai te āwhina i a koe ki te kohi kaimoana! Ka mutu pea!”

(E huarite ana tēnei wāhanga poto).

Ko ngā kōrero kua tuhia he ngāwari te whai, arā noa atu ngā kupu huarite kua kōtuia, ka pai! Ehara i te mea kotahi noa te kupu (huarite) ki wī ki wā, engari, ko ngā rerenga katoa e pērā ana. 

Kua kitea e māua te hākoakoa o Pē ki te kohi pipi me Māmā, he mahi whanokē.  

Ka rongo i te reo whakaahua e whakatairanga ake i te taiao moana, ā, he āmiki newanewa, inā te ātaahua!

“Kei te moana aku wae, ka whitikina taku mata,
ka kori a matiwae, ka toka tū ki te papa…”

“Ka toro a ringa ki tai, ka whāwhā i te onepū,
kua kohia he pipi, kua whiwhi, kua angitu!”

šT

Ka hoki ngā mahara ki ngā rā o tōku pūhoutanga, kāore mātau i kanikani nō mātau e kohi pipi ana. I karawhiua ngā waiata, i rerengā kōrero hōhonu me ngā kōrero whakatoi, heoi, ko te kanikani, tē kitea. Ko te pai o tēnei pakiwaitara ko ngā akoranga o roto, he taonga kōrero mā ngā tamariki o te ināianei, ā, haere nei te wā

Ka ako rātau mō ngā āhuatanga o te moana, ngā hononga i waenganui i te tangata me te taiao, ngā tikanga kohi kai, te maha o ngā kupu hou me te ū o te tangata kia riwha i a ia tāna mahi. 

Ka haere ana mātau ko taku whānau ki te moana kohi kaimoana ai, koinei te rārangi hei whakahihiko i a mātau ki te kohikohi kai.

“Pīkarikari—te mauī, te katau, takawiri tō hope, whatiwhati kau”.

Te Pīkari Pipi

Nā Angie Belcher

Nā Lily Uivel i tā ngā pikitia

Nā Pania Papa i whakamāori

Scholastic NZ

RRP: $21.99

Hokona ināianei


Lady Kataraina Pōkai

Ka hāro ake au ki te tihi o taku maunga ko Hikurangi,
Ko ngā wai tuku kiri o taku awa o Waiapu e rere nei,
Ko taku iwi o Ngāti Porou tapatahi ana ki te whenua,
He tīwaiwaka hau nā Māui e tīori nei i aku mihi ki ngā manu huhua o te wao nui a Tāne, kei aku huia kaimanawa, tēnā rā tātau katoa.
Ko Lady Kataraina Pokai tōku ingoa, he māmā ahau, ā, tokowhā aku tamariki.
I tēnei wā he kaitātari Māori ahau i te tīma utu taurite ki Te Tāhuhu o Te Mātauranga.
Ko taku tamāhine tēnei ko Mihiata Wirepa-Pokai tōna ingoa, e 8 tau tōna pakeke.
Kei Te Kura Kaupapa Māori o Ngā Mokopuna ia e kuraina ana, i tēnei wā.

My name is Lady Kataraina Pokai, I am a mum and have four children. I am a Māori analyst for the pay equity team at The Ministry of Education. My daughters’ name is Mihiata Wirepa-Pokai, she is 8 years old and goes to school at Te Kura Kaupapa Māori o Ngā Mokopuna. We’ve always read to Mihiata, ever since she was a baby, and one thing that gets us excited, is
reading te reo Māori books! Especially children’s ones because they take us on a journey that’s fun and inspiring, and exploring the imagination creates an anticipation that keeps you wanting more! On the other hand, most te reo Māori books always have a kupu hou or two so there’s always learning too. Hopefully one day, Mihiata and I will write and publish our very own te reo Māori children’s book.